Phát triển tâm từ bi

Tiếp nối chương trình chia sẻ kiến thức Phật học và kinh nghiệm tu tập đến với chư Tăng trong mùa an cư kiết hạ, sáng ngày 02/07/2025, tại trường hạ chùa Vạn Thiện, Thượng tọa Thích Thiện Thuận – Chủ hương kiêm giám luật hạ trường đã quang lâm Trí Thắng Đường, tiếp tục chia sẻ cùng chư hành giả với chủ đề: “Đi tu”.

Trong thời pháp thoại, Thượng tọa nhấn mạnh: Giữa thời đại đầy biến động hôm nay, việc tu hành cần được soi sáng bằng tâm từ bi. Từ bi không chỉ giúp ta sống an lạc mà còn góp phần kiến tạo một xã hội hài hòa. Trước tiên, chúng ta cần mở rộng lòng từ bi với bản thân – học cách chấp nhận và tha thứ cho mình. Trong cuộc sống nhiều áp lực, thay vì tự trách móc, hãy thực tập chánh niệm để nhìn nhận khó khăn bằng tâm an tĩnh. Như Kinh Pháp Cú dạy: “Tự chiến thắng mình còn quý hơn chiến thắng ngàn trận đánh.” Việc chăm sóc thân tâm qua ăn uống lành mạnh, thiền định và nghỉ ngơi đúng cách cũng là biểu hiện của lòng từ với chính mình.

Hãy lắng nghe người khác bằng sự thấu cảm, không phán xét. Như lời Đức Phật dạy: “Ái ngữ là một trong bốn nhiếp pháp giúp gắn kết con người.” Từ những hành động nhỏ như giúp đỡ người già, trẻ em, hay tham gia thiện nguyện, ta có thể gieo trồng hạt giống từ bi, góp phần chuyển hóa khổ đau thành an lạc. Trước những tin tức tiêu cực như thiên tai, dịch bệnh, xung đột,… hãy giữ tâm tỉnh thức, tránh lan truyền sự hoang mang. Thay vào đó, hãy chia sẻ thông tin tích cực, động viên và tìm cách giúp đỡ những ai đang khổ nạn. Khi đối diện với mâu thuẫn, ta nên nhớ lời Phật dạy: “Hận thù không thể hóa giải bằng hận thù, chỉ có tình thương mới xóa bỏ hận thù.” Hãy khuyến khích đối thoại, thấu hiểu và hòa giải.

Phật giáo nhấn mạnh lý duyên sinh – mọi loài đều liên hệ mật thiết với nhau. Vì vậy, bảo vệ môi trường, giảm thiểu rác thải, ăn chay và sống tiết kiệm là những hành động thể hiện lòng từ bi với muôn loài và hành tinh. Mỗi ngày, hãy dành ít nhất 10 phút để thực tập Thiền Từ Bi (Metta Bhavana), khởi tâm lành đến chính mình, người thân, cả những ai ta không ưa, và đến toàn thế giới: “Mong tất cả chúng sinh được an vui, tự do và thoát khổ.”

Từ bi không phải là sự yếu đuối, mà là sức mạnh nội tâm giúp ta đối diện nghịch cảnh mà không đánh mất nhân tính. Thiền sư Thích Nhất Hạnh từng nói: “Giữa cuộc đời đầy giông bão, hãy là một đóa sen – tỏa hương thơm từ bi giữa bùn lầy.” Vận dụng tâm từ bi khéo léo là dùng thái độ ôn hòa để bày tỏ nỗi niềm, giải tỏa uất kết trong tâm. Tu sĩ Phật giáo thực hành hạnh từ một cách toàn diện qua giới luật, thiền định và hành động cụ thể:

• Giới luật (Sīla): Giữ giới không sát sinh, sống đơn giản, không tích lũy, ăn chay, nói lời chân thật và ái ngữ. Đây là nền tảng giúp nuôi dưỡng tâm từ bi và ngăn ngừa gây khổ đau cho bản thân và tha nhân.
• Thiền từ bi: Thực hành gửi tâm thương đến bản thân (“Mong tôi được an vui”), đến người thân (“Mong người tôi thương được hạnh phúc”), đến người xa lạ (“Mong người tôi không quen được bình an”), và cả những người đã từng gây tổn thương (“Mong kẻ đã hại tôi thoát khỏi hận thù”).
• Hành động phụng sự: Tham gia công tác từ thiện, thăm người bệnh, giảng pháp giúp chuyển hóa khổ đau. Ở một số quốc gia như Thái Lan, Lào, các tu sĩ còn tham gia trồng rừng, bảo vệ động vật, truyền cảm hứng sống hài hòa với thiên nhiên.
• Nuôi dưỡng tâm hỷ xả (Upekkhā): Buông bỏ oán thù, không phân biệt giai cấp, giàu nghèo, sống với tâm bao dung và bình đẳng. Như Kinh Từ Bi dạy: “Như mẹ hiền suốt đời che chở con duy nhất, hãy mở rộng lòng từ đến tất cả chúng sinh.

Đức Phật từng dạy: “Từ bi là vũ khí mạnh nhất để chinh phục kẻ thù.” Tâm từ bi không chỉ thể hiện qua lời nói hay nghi lễ, mà qua từng cử chỉ, hành động và ý nghĩ trong đời sống hàng ngày. Từ bi không phải là cảm xúc thoáng qua, mà là trí tuệ thấy rõ: mọi chúng sinh đều khát khao hạnh phúc và xứng đáng được yêu thương. Chính đời sống giác ngộ đó là ngọn đèn soi đường giữa thế gian nhiều biến động.