Thuở xưa, đức Phật ở tại nước Xá-vệ thuyết pháp cho hàng trời người. Khi ấy, trong thành có một trưởng giả bà-la-môn giàu có tột bậc, nhưng lại rất bỏn sẻn tham lam, không thích bố thí, khi ăn thường đóng cửa không thích khách đến. Vì vậy, mỗi lần ăn cơm, ông liền bảo người giữ cửa đóng chặt cửa lại, không để người khác bừa bãi đi vào. Kẻ ăn xin, sa-môn, phạm chí đều không được gặp mặt ông. Một hôm, trưởng giả thích ăn ngon, bèn bảo vợ làm một bữa thịnh soạn. Bà vợ cho người giết một con gà béo, ướp gừng, tiêu và gia vị rồi đem quay vàng. Khi các món thức ăn và bánh trái đã được dọn đầy đủ lên bàn, trưởng giả bảo người đóng cửa lại. Hai vợ chồng và đứa con nhỏ quây quần ăn uống bên nhau. Cha mẹ thay nhau xé thịt gà đút cho con ăn. Cứ như vậy trong thời gian dài mà ông trưởng giả kia không hề thay đổi tâm tánh của mình.
Đức Phật biết ông có phước đời trước, có thể hóa độ được, nên Ngài hóa làm một vị sa-môn hiện ra ngồi cạnh bàn ăn của họ, chúc phúc rồi nói:
– Trưởng giả, xin bố thí cho tôi chút ít, ông sẽ được phước báo lớn.
Trưởng giả ngẩng đầu lên thấy sa-môn liền mắng:
– Ông là đạo sĩ mà không biết hổ thẹn, nhà người ta đang ăn uống, tại sao đường đột xông vào?
– Ông mới là ngu si không biết hổ thẹn. Tôi là người ăn xin có gì phải hổ thẹn?
– Tôi và vợ con ăn uống vui vẻ bên nhau có gì mà hổ thẹn?
– Ông giết cha, lấy mẹ làm vợ, nuôi dưỡng oan gia mà không biết hổ thẹn, ngược lại cho rằng tôi ăn xin là hổ thẹn sao?
Khi ấy, hóa sa-môn nói bài kệ:
Cành nhánh sanh bất tận
Chỉ tham dục uống ăn
Nuôi oán, thêm mồ mả
Kẻ ngu thường bận rộn.
Địa ngục có gông cùm
Người trí không bị nhốt
Kẻ ngu mê vợ con
Bị ngục ái nhốt chặt.
Người trí nói ngục ái
Kiên cố khó thoát ra
Nên đoạn lìa ái dục
Tránh tham dục được an.
Nghe xong bài kệ, trưởng giả ngạc nhiên hỏi:
– Vì sao đạo nhân nói những lời như vậy?
Sa-môn đáp:
– Con gà trên bàn ăn kia là cha đời trước của ông. Vì cha ông đời trước tham lam keo kiệt nên sau khi chết thường làm thân gà và bị ông ăn thịt. Còn đứa bé này thuở xưa là la-sát; ông là một người khách buôn đi thuyền ra biển, gặp dòng nước cuốn trôi dạt vào nước la-sát, bị chúng ăn thịt. Trải qua năm trăm đời đều như vậy, sau khi hết thọ thân la-sát thì sanh làm con của ông. Vì tội của ông chưa hết nên nó đến để hại ông. Vợ ông hôm nay chính là mẹ ông đời trước, do tình thương yêu sâu nặng nên nay trở lại làm vợ ông. Ông ngu si không biết nhân duyên đời trước, giết cha mình để nuôi dưỡng oan gia, lấy mẹ làm vợ, năm đường sanh tử luân chuyển mãi không cùng, quanh quẩn trong đó mấy ai biết được. Chỉ có bậc chân nhân đắc đạo mới biết được người chết ở nơi này, sanh ở nơi kia. Còn kẻ ngu không biết, thế không hổ thẹn sao?
Nghe vậy, trưởng giả giật mình hoảng hốt, sợ hãi vô cùng. Đức Phật dùng thần thông khiến cho ông thấy được chuyện đời trước. Trưởng giả liền sám hối lỗi lầm, tri ân đức Phật rồi xin thọ năm giới. Sau khi, nghe đức Phật thuyết pháp, ông chứng quả Tu-đà-hoàn.
(Trích từ kinh Pháp cú thí dụ – TT. Thích Thiện Thuận và ĐĐ. Thích Nguyên Trang dịch)
